مدارس اثر بخش
zibaweb.com زیبا وب ،سایت مدیران ایرانی
ویژگیهای مدارس اثر بخش
در مورد اثر بخشي مدرسه بايد بپرسيم كه مدرسه در رابطه با بعضي از مجموعه استاندارد ها چگونه عمل ميكند در عين حال براي ايجاد معيار ها ي اثربخشي، مباني احتمالي متعدد و جايگاهاي ارزشي مختلفي وجود دارد كه اين معيار ها مي تواننذ از آنها به وجود آيند.براي مثال آنچه كه ممكن است معلمين به عنوان نتايج مهم مدرسه تلقي كنند شايد بانظرات والدين، دولتمدارها، اجتماع محلي، حكومت يارسانه ها مطابقت نكنند.
همچنين امكان دارد كه يكي يا همه اين گروهها بر سرتعريف اثربخشي مدرسه احتمالا توافق نكنند بنابراين تعريف اثربخشي مدرسه هم فوق العاده پيچيده واحتمالا جدال آميزمي باشد.
يكي ازمسايل دررابطه با اثربخشي مدرسه عبارت از اين است كه تعريف كردن آن دردنياي واقعي نه تنها يك مساله تخصصي وعلمي است بلكه يك مساله وابسته به علم اخلاق نيزاست .وقتي كه كلمه اي مثل «اثربخشي» به طورگسترده مورد استفاده قرارميگيرد باز معناي متعددي به خودگرفته وميتواند بصورت وسيعي مورداستفاده واقع شود كه دقت در كلمه را ازدست ميدهد.مشكل ديگر مربوط ميشود به مساله «اثربخشي براي چه كسي»
حتي اگر توافقي برسرتعريف اثربخشي پيش آيد سئوالات مربوط به ارزش تحصيلي هنوز به قوت خودباقي هستند.
دربحث آموزشي اصطلاح «اثربخشي» غالبأ باكيفيت آموزشي ارتباط پيدا ميكند.بعضي موُلفين با صحبت كردن از «كيفيت» كلي موسسه آموزش، به كلمه معني وسيعتري ميدهند. ساير مفاهيمي كه بعنوان كلمات هم معني بااثربخشي مورد استفاده قرارمي گيرندكارآمدي، بهره وري وبقاي يك سازمان راشامل ميشوند.چنين مفاهيمي بطور نزديكتري بارابطه وسيله_ هدف متناسب است كه بصورت تلويحي درقضاوت اثربخشي مدرسه وجوددارد.
وقتي اثر بخشي در يك پديده آموزشي كاربرد پيدا ميكند به آن ميزاني اشاره ميكندكه وسايل و فرايندهاي آموزشي منتج به دستيابي اهداف يا نتايج آموزشي ميشود. به زبان ساده در يك مدل سيستمهاي «درون داد- پردازش - برون داد» آموزشي، مي توان به اثربخشي به عنوان تبديل درون دادها به برون دادهاي مطلوب بوسيله ي پردازش اشاره كرد .در مجموع اصطلاح «اثر بخش» متضمن اين است كه نوعي اندازه گيري انجام گرفته است. در حيطهي ادبيات اثر بخشي مدرسه، هدف اصلي عبارت است از قضاوت اينكه تفاوتهاي موجود در منابع، فرايندها و اصطلاحات سازماني به نتايج عملكرد شاگرد تاثير ميگذارد و اگر چنين است به چه طريق، تحقيقات اثر بخشي مدرسه عمدتاً به وسعت اختلاف موجود بين مدارس و سنجش دقيق اينكه مدارس چه مقدار تفاوت در عملكرد شاگردان ايجاد ميكنند پرداخته است.
يكي از مشكلات بارز تحقيق روي اثربخشي مدرسه عبارت است از پرداخت به قضاوت وسنجش عملكرد. كل مساله تلاش ميكند تا حدودي به قضاوت عيني در مورد عملكرد سازماني دست يابد اما اين مساله خالي از مشكلات اخلاقي و متدولوژي نيست . به طرز فزايندهاي، افراد متخصص در تعليم و تربيت اظهاراتي دربارهي اثر بخشي مدارس/ دانشكدهها انجام ميدهند اما غالبا معيارهايي كه آنها در انجام چنين قضاوتها به كار ميگيرند به طور قابل توجهي از همديگر متفاوت هستند . براي غالب پژوهشگران، مفهوم «اثر بخشي» به سنجش موفقيت هاي شاگرد كه براي تمامي محصلين حاصل شده ارتباط پيدا ميكند. در مطالعات انجام شده روي اثر بخشي مدرسه معمولا نتايج سنجش/ آزمون به عنوان وسيله اي براي مفايسهي عملكرد شاگردان استفاده ميشوند. اين نتايج سنجش/ آزمون توسط پژوهشگران اثر بخشي مدرسه به عنوان مهمترين نتايج تحصيل تلقي ميشوند. ساير پژوهشگران مربوطه معتقدند كه نتايج با اهميت يكسان ديگري هم وجود دارند كه به رويكردهاي خيلي متفاوت منجر ميشوند.
ولي حول محور يك سري از شاخص هاي برون داد دور ميزند كه در سطح آگاهي عمومي قرار دارند، بنابر اين شاخص هايي كه تقريبا در هر گونه مجاورت دربارهي شاخص هاي اثر بخشي، به ظاهر قضيه وابسته هستند. اينها به عنوان محصولات يا برون داد سيستم آموزشي تلقي ميشوند. اينها شامل نتايج خام امتحاني يا نمرات آزمودني هستند كه هيچگونه توجهي به موفقيت هاي قبلي دانش آموزان ندارند .
دومي و نوع وسيعتر اندازه گيري، شامل داده هايي همچون نرخهاي مدرسه گريزي ، نرخهاي ماندن در پايه ي آموزشي و داده هاي مقصد ميشود. اين رويكرد دوم به مراتب بيشتر اجازه مي دهد تا ديدگاه التقاطي از اثر بخشي سازمان داشته باشيم.
بطور خلاصه البته تمامي اين اندازه گيريها شاخص هاي برون داد هستند به اين مفهوم كه تا حدودي آنها حاصل آن چيزي هستند كه در داخل مدرسه اتفاق مي افتد 0
بطور روشن انواع ديگري از شاخص ها وجود دارد كه ممكن است مؤسسات در نظر بگيرند. براي مثال امكان دارد كه شاخصهايي رادر نظر گرفت كه با فرآيند ها سرو كار دارند مثل ابعاد تدريس و يادگيري اگر چه تهيه و استفاده از اينها بمراتب سخت تر هستند 0
ساخت شاخص هاي فرايند كامل براي مدارس يك مشكل است همانگونه كه بيشتر توجه شد استفاده از تعدادي از شرايط لازم كسب شده توسط شاگردان بمراتب آسانتر از ساختن شاخص هاي دقيق فرايند است در عين حال پژوهشگران بحث مي كنند كه اندازه گيريهاي ارزش افزوده كه به فاكتور هاي فرايند توجه دارند شاخص هاي به مراتب معتبرتري از اثربخشي سازماني هستند تا اندازه گيريهاي خام. در واقع اثربخشي مبتني بر اندازه گيري ارزش افزوده ميباشد، به عبارت ديگر مدرسه اي كه در آن شاگردان و ساير عوامل بيشتر از آنچه كه در شرح وظايف سازماني آن انتظار ميرود و از سطح ساير مدارس هم سطح خود فراتر رفته و پيشرفت نمايد. وبه نسبت ساير مدارس شاگردان آن پيشرفت بيشتري داشته باشند.
در اين اندازه گيري بايد سوالات زير را در رابطه با محيط مدرسه در نظر گرفته و پاسخ داد.
- اثر بخسي مدرسه چگونه اندازه گيري ميشود؟
- چه معيارهايي مورد استفاده قرار ميگيرد ؟
- چه كساني در انجام چنين قضاوت هايي دخيل اند ؟
در اكثر مطالعات انجام يافته در خصوص اثر بخشي مدارس در زمينه رفتار دانش آموزان صرفا به معيار هاي اندازه گيري تحصيلي تكيه نموده اند اما بايد دقت نمو د كه آموزش و پرورش ما در مدارس تنها منحصر به يادگيري و آموزش عتوم مختلف نيست بنابراين به اين ملاك بايد بزهكاري، نگرشها، خودپنداره ها، فوق برنامه ها ،مهارت هاي اجتماعي و بسياري از مسائل مربوط به امور تربيتي را افزود تا متوجه شد كه آيا مدارس اثربخش در مقايسه با ساير مدارس فرصت هاي زندگي بهتر را براي دانش آموز ايجاد ميكند. البته در اين مورد نقش خانواده و جامعه شايد بيشتر از مدرسه باشد اما بايد اين نكته را در نظر گرفت كه مدرسه خانه دوم وجزئي از جامعه اي است كه او در آن رشد ميكند. همچنين بايد خاطر نشان ساخت دانش آموزان در سطوح راهنمائي ودبيرستان به دليل كم شدن وابستگي شان نسبت به خانواده وتمايل به دوستان و محيط هاي اجتمائي در مقايسه به دانش آموزان كم سال تر تاثير بيشتري از اثربخشي مدارس ميتوانند داشته باشند. موضوعات مختلف نيز از لحاظ اثر پذيري با همديگر متفاوتند كه بايد ميزان اثر پذيري آنها در طي تحقيقات مشخص گردد.
بنابراين با در نظر گرفتن سن، جنس، زمينه هاي تربيت خانوادگي و اجتماعي و موضوعات مختلف بايد اثربخشي مدارس را در زمينه هاي متفاوت مورد توجه قرار داد. هرچند كه پاسخ به اين سوال كه آيا مدارس اثر يكساني بر جنبه هاي مختلف پيشرفت و رشد شاگردان دارند بسيار سخت است وكارهاي اوليه در مورد اثر بخشي مدرسه مطرح مي شود كه در راستاي يك سري از دست آوردها بطور يكسان موثر هستند و ممكن است بطور متفاوت در زمينه هاي مختلف اثر بخشي داشته باشند كه البته اين امر در مورد نتايج تحصيلي وتربيتي نبوده در
درون مسائل تحصيلي وتربيتي نيز صدق ميكند همين تاثيرات اثربخش در زير گروه ها باعث گسترش مساله بررسي اثر بخشي مدارس در خصوص مسائل تربيتي وتحصيلي مي شود كه البته جدا كردن اين دو مقوله و توجه به يكي از آنها مقبول ومعقول به نظر نميرسد بنابراين بر مديران مدارس است كه با نياز سنجي آگاهانه و با توجه به اهداف، مقاصد، ويژگيها، امكانات و شناختي كه از نيازها و ساخت فكري و تربيتي دانش آموزان خود دارند در سطح وسيعي از نيازهاي تربيتي و تحصيلي به فعاليت بپردازند.
خلاصه :
در اين بخش مشخص شد كه تعريف اثر بخش بودن مدرسه امري پيچيده و بسيار گسترده مي باشد كه نيازمند تحقيقات وسيع و دامنه دار اشد تا مشخص شود چه مدت وبا كدام دانش آموز ودر چه محيطي، روي چه موضوعي كار انجام گيرد .تا به اثربخشي واقعي برسد.
وظايف مديران در مدارس اثر بخش در مساعل مربوط به امور تربيتي :
اثر بخشي مدارس در مسائل تربيتي را در چهار زمينه بررسي مي كنيم كه هر كدام تاثيرگذاري خود را تحت نظر مدير مدرسه و با حمايت و هدايت او انجام مي دهند
1- مديريت مدرسه و معلمان
2- محيط مدرسه و ابزار ووسايل
3- دانش آموزان
1- مدير و معلمان :
سبك مديريت در مدارس مهم ترين عامل در رسيدن به اثر بخشي ميباشد بنابراين وقتي كه تلفيقي از رهبري مستحكم باروند تصميم سازي كه در آن تمامي معلمين احساس ميكنند كه نظرات آنان ارايه شده اند معلوم
ميشود كه دست آورد هاي يادگيري مطلوب تر هستند. رهبران مدرسه ي اثربخش در مديريت افراد كاردان قابل اعتماد بوده و داراي توقعات بالايي از كادر هستند.
همچنين معلوم ميشود كه پاسخهاي شاگردان در كلاس مطلوبتر است وقتي كه تركيبي از مديريت قوي از سوي مدير و معلم وجود داشته باشد و همچنين از آن جا كه شاگردان احساس ميكنند كه نظرات آنان منعكس ميشود. مديران و معلمين اثر بخش مثل راهبران مدارس اثربخش اعتماد افراد را مي طلبند وتوقعات بالايي از موقعيت شاگردان را خوستار هستند. بعلاوه مدارسي كه اثربخش هستند تمايل دارند آن مدارسي باشند كه در آن سبك رهبري با مشاوره اي بودن و آنجا كه احساس شود نظم وهدف وجود دارد تعريف مي شود . تحقيق نشان داده است كه همچنين موفقيت شاگرد تمايل به بالا بودن در كلاس درسي دارد كه آنجا معلم با شاگردان در باره يادگيري آنان مشورت نموده واز نظرات شاگردان استقبال مي كند.
عموما مدير و معلم اثربخش به عنوان شخصي تعريف ميشوند كه بهروزي شاگردان را در محوريت توجه خود داده است. رهبر مدرسهي اثربخش نيز به اين شيوه تعريف ميشود رئيس اثربخش به عنوان كسي كه قادر است كادر را علاقه مند و جسور ومتهورو به چالش بكشاند ودر بهرانها مسئوليت نهايي را بر عهده بگيرد.
همچنين معلم اثر بخش كسي است كه قادر است شاگردان را علاقه مند و جسور و متهورنموده وبه چالش بكشاند اما در عين حال كسي است كه در هدايت يادگيري آنان مسئوليت نهايي را بر عهده مي
در دوران مدارس اثر بخش نشان داده شده است كه روش كار تعاوني و همراه با تشريك مساعي مشخصه بارز اين مدارس مي باشددر اين مدارس به پيشرفت كادر نقش بالاي داده ميشود و به عنوان وسيله اي براي ايجاد نو
آوري وتداوم پيشرفت برنامه درسي تلقي مي شود . در مدارس اثر بخش تك تك معلمين تشويق مي شوند كه خود يادگيرنده باشند و كادر تشويق ميشود كه در يادگيري از همديگر وباهمديگر تشريك مساعي نمايند. معلوم شده است كه اين رويكرد گروهي محيطي را فراهم ميكند كه در آن ميتوان يادگيري معلم را ايجاد كرد مورد آزمايش قرار داد پالايش نمود ودر مقابل نيازهاي سازمان ودر متن يادگيري ديگران مورد بررسي قرارداد.
همكاري و كار كردن با ديگران به همان نسبت براي يادگيري اثر بخش مهم مي باشد كه در كلاس درس اثربخش مهم است و يادگيري شاگرد از منظر وسيعتري ملاحظه ميشود تا يادگيري فردي وكار گروهي كه اساسا در پرورش ورشد مهارتهاي اجتماعي مهم ميباشد. در كلاسهاي درس اثربخش معلم يادگيري را رهبري ميكند يعني با فراهم آوردن انواع مختلف تكاليف كه به موقعيت هاي فردي گروه كوچك وگروه بزرگ ميپردازد تمامي شاگردان را در امر ياد گيري وارد ميكند.
يادگيري اثربخش حمايت و پاداش در انگيزش يادگيري و موفقيت را طلب مي كند .كلاس درس اثر بخش شاگردان را در مشاركت تشويق نموده و نشانهي مثبتي براي شاگردان فراهم ميآورد . مبتني بر اينكه به آنها ارزش داده ميشود. براي اينكه يادگيري اثربخش اتفاق افتد تشويق همراه با توازن موجود بين حمايت و چالش اساسي و ضروري ميباشد. همچنين حفظ توازن ما بين حمايت و چالش در پيشرفت معلم مهم ميباشد. در مدارس اثربخش كادر احساس علاقه مندي كرده ودر يادگيري و پيشرفت شغلي خودشان حمايت ميشوند. در كلاسهاي اثربخش لازم است كه به شاگردان به منظور يادگيري بهينه حمايت و تشويق مثبت داده شود .
يافته هاي پژوهشي نشان ميدهد كه بهبود مداوم مدارس از طريق تحول فرهنگي و نگرش جديد از مدرسه به عنوان مؤسسهي يادگيري به بهترين وجه حاصل ميشود . اين نظرات قبلا توسط نويسندگاني كه براهميت پيشرفت كار در توسعه ي مدرسه تاكيد مي كنند رواج پيدا كرده است مفهوم مؤسسهي يادگيري مفهومي است كه بر اين تفكر استوار است كه مدرسه راهش به طرف جلو ((ياد ميگيرد)) يعني مدرسه يك سيستم يادگيري است يافته
هاي تحقيقي نشان ميدهد كه مؤسسات يادگيري نياز به جو يادگيري دارند كه پيشرفت كادر و همكاري را حمايت وپشتيباني مينمايند. مدارس اثربخش تاكيد اصلي رابر يادگيري فردي و تشكيلاتي قرار ميدهند .درقياس با مدارس كلاس هاي اثر بخش جو يادگيري متمايزي دارند در درون كلاس هاي اثر بخش تمركز روشني بر تدريس و يادگيري وجود دارد. معلمين وقتي در كلاسها قادر به فعال نمودن و اداره كردن فرايند يادگيري به طرق مختلف هستند خيلي موفق و اثربخش هستند . براي مثال تاكيد بر تفكيك و سبكهاي تدريس و يادگيري درسترسي وسيع تر به برنامهي درسي را در اختيار شاگردان ميگذارند كه به روشني امكانات بيشتري براي يادگيري و موفقيت فراهم مي آورد . خلاصه، كلاسهاي اثر بخش و مدارس اثربخش جو يادگيري را بوجود آورد
مدارس اثر بخش آن مدارسي هستند كه تاسيس شده اند تا چرخهي برنامه ريزي مداوم اجراء و كنترل و ارزيابي كه كادر را در بر گرفته و آنهارا حمايت مي كند را تثبيت نمايد. اين كار هدايت و راهنمايي كادر را در طول زمان فراهم مي آورد .معلمين اثر بخش همچنين برنامه ريزي مداوم و اجرء و نظارت و چرخهي يادگيري تعمقي را بر قرار ميكنند كه شاگردان را در فرايند يادگيري حمايت كنند چنين سيستم هاي كنترل و ارزيابي در كيفيت آموزشي كه توسط مدرسه و توسط تك تك معلمين در حال ارائه شدن است اساسي ميباشند. هم مدارس اثر بخش و هم كلاسهاي اثر بخش آنهايي هستند كه به طور قوي شيوه هاي باز خورد در آن بر قرار است.
مقايسه بين فرايندهاي مديريتي در درون مدارس اثر بخش و مديريت كلاسهاي اثر بخش شباهت هاي تكان دهنده اي را نشان ميدهد، از نقطه نظر رهبري، برنامه ريزي، بازنگري، و يادگيري، اعمال مديريت اثر بخش مدرسه در درون مديريت كلاس اثر بخش منعكس ميشود. وجود اين توازن منطق ارتباط دادن تحول در سطح- مدرسه و تحول در سطح – كلاس درس را تقويت ميكند.معمولا اشاره به نياز مضاعف برتاكيد و بر پيشرفت
معلم و توسعهي مدرسه براي تحول تشكيلاتي اثر بخش دارند .مهم تر از همه، مقايسه نشان ميدهد كه تحصيل اثربخش به مراتب بيشتر در دست حرفهي تدريس قرار دارد تا در تئوري توسعه و تحقيق تجربي. نهايتا اين شخص معلم است كه تفاوت در عملكرد مدرسه را بوجود خواهد آورد.
تحقيق در مورد اثر بخشي مدرسه نشانهي روشني از اينكه مدرسهي اثربخش به چه چيزي شباهت دارد را فراهم كرده است و تحقيق در اثر بخشي معلم در تفصيل آن راهبردهاي تدريسي كه به موفقيت فزايندهي شاگرد منتهي ميشوند خيلي دقيق بوده است. در نتيجه، اقدام بعدي براي مدارس بايد مبناي استفادهي فعال از دانش اثربخشي معلم و مدرسه به منظور اهداف بهبود سازي مدرسه باشد. اما واضح است كه كار عملي و تجربي بيشتري مورد نياز است . در اذعان به اهميت معلمين در اثر بخشي مدرسه و بهبود به حركت فراسوي يافته هاي لفظي تحقيق به واقعيت بكار گرفتن مدير و معلم نياز است. چالشي كه در هر دو مورد فرا روي محققين قرار دارد عبارت است از چكونگي تقويت مديران و معلمين براي انجام كمك واقعي به بحث بهبود مدرسه و اثربخشي مدرسه. اگر قرار است كه آنان بيشتر در اين كار كشيده شوند بايد حركتي از الگوهاي ايستاي تحقيقي به طرف شيوه ي پوياي نگرش نسبت به مدارس و كلاسهاي درس بوجود آيد.
بعلاوه، هر دو زمينه نياز به تشويق و تسهيل تحقيق معلم–مداري دارد كه در زمينه ي تحول كلي در سطح –كلاس و در سطح– مدرسه پژوهش و جستجو مي كند .موفقيت آتي تحقيق در اثر بخشي مدرسه و بهبود مدرسه در پذيرش امر ايجاد مشاركتهاي تحقيق با مديران و معلمين قرار دارد . امكان واقعي و اميد به بهبود مداوم مدرسه در آنجا واقع است .
2- محيط مدرسه و ابزار و وسايل :
كليهي فعاليت هاي رهبري و هدايت مديران، تلاشهاي معلمان و يادگيري دانش آموزان ميبايست در محيط مدرسه و به كمك وسايل و ابزاري باشد كه لازمهي فعاليت و ياري دهنده آن خواهد بود. چون مدرسهي اثربخش ميخواهد برون داد و نتايجي فراتر از مدارس معمولي داشته باشد بنابر اين بايد از نظر كمي و كيفي نيز جوابگوي برنامه هاي اجرايي در جهت اهداف والاي تربيتي را داشته باشد . از جمله اين ملزومات ميتوان به ساختن محيطي واقعي از جامعه اي پويا در مدرسه و تبديل آن به محلي براي رشد و بالندگي و جذب دانش آموزان و انجام فعاليت هاي پرورشي بجاي جذب شدن به مراكز و منابعي خارج از مدرسه كه همه روزه با زرق و برق هاي مختلف ميباشد كه بر روي علايق و سليقه هاي مختلف برنامه ريزيهاي خاص دارد . همچنين در تهيهي مواد و وسايلي كه در فناوري اطلاعات و ارتباطات مورد استفاده قرار ميگيرد نيز از لحاظ كيفي و كمي توجه صورت پذيرد.
3- دانش آموزان
در ايجاد يك مدرسهي اثر بخش تمام فعاليت ها و عوامل دخيل در آن حول محور دانش آموز در حركتند اگر اين حركت همراه و همگام با دانش آموزاني اثر پذير باشد حصول نتيجه لازم دور از انتظار نيست در غير اينصورت مدرسهي اثربخش بدون دانش آموز اثرپذير بيمعني خواهد بود. بنابراين بايد برنامههاي لازم جهت انعطاف پذيري دانش آموزان در اجراي برنامههاي تربيتي را به اجرا در آورد.
پس مدرسه به اهداف اثر بخشي خود دست خواهد يافت اگر:
- مديران و معلمان در مسائل تربيتي فعال بوده و با نگاهي دقيق قسمتهاي مختلف برنامهي خود را بررسي و براي رفع نيازهاي تربيتي دانش آموزان برنامههاي مناسب را طرحريزي و به اجرا در آورند .
- اگر برنامه هاي تربيتي مورد نياز با توجه به اشتياق و استعداد دانش آموزان ارائه شود جذابيت و تنوع در پي داشته و مورد قبول آنان واقع ميشود.
- مقدار، تكرار و زمان برنامه هاي اجرايي بايد مطابق ميل و نياز شاگردان باشد .
- برنامه ها حس خود شكوفايي، عزت نفس، محبت و امنيت را در دانش آموزان پرورش دهد .
- تفكر انتقادي، منطقي بودن و كسب تجربه را به دانش آموزان بياموزد .
- از ميزان پيشرفت دانش آموزان در امور مختلف تحصيلي وتربيتي ارزشيابي را داشته باشد
- از اوليائ دانش آموزان به عنوان ناظر و حتي ياري دهنده در امور تربيتي استفاده هاي لازم را بنمايد
- سوابق پرورشي دانش آموزان را همواره به عنوان سندي در راه كمك به پسشرفت و تعالي او به دقت ثبت ودر اختيار افراد صاحب صلاحيت داشته باشد
منابع وماخذ:
1- آموزش ويادگيري در مدارس اثر بخش در مدارس،نريماني محمد،باغ رضو.ان
2- يادگيري راهي به سوي پر كردن شكاف ديجيتالي، سركار آراني ،دكتر محمد رضا، موسسه فرهنگي منادي تربيت، 84
3- مقاله راهبردهاي مديريريت در مدارس، عليپور مركز تربيت معلم آزادگان نير ،84
http://www.moallemekaramad.blogfa.com/post-2.aspx
لطفا از مطلب فوق با درج این لینک و منبع استفاده نمایید :حمید رضا ترکمندی ، زیباوب
وبلاگ معلمان اثر بخش وبلاگ خانواده و مربیان
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
سایرمطالب مرتبط با روانشناسی و سلامت
_صفحه اصلی سایت زیبا وبwww.zibaweb.com